Koldo wat?? Laat je niet afschrikken door de naam, maar lees het volgende aritkel eens. Met deze val vang je de eiwitzoekende AH af voor je bijenkasten.
In het artikel Knutselidee - de selectieve val kan je vinden hoe je de suikerzoekende AH kan vangen. Dit is een eenvoudige val die je grofweg op een half uurtje tot een uurtje werk kan maken en die geschikt is om in elke tuin te plaatsen. Je kan ook wel vis of vlees aanbieden in deze val om de proteïne-zoekende AH selectief af te vangen. Heb je echter veel last van jagende hoornaars aan je bijenkasten, dan heb je grover geschut nodig. Hieronder volgt een beschrijving voor het maken van de Koldo Belasko val, die ook in de Zoem-In is opgesteld. Reken op een viertal uur om een dergelijke val te maken.
Eerst en vooral : ere wie ere toekomt. Koldo Belasko is de imker die de val ontwierp, zijn idee liet verfijnen door de universiteit van Girona en het ontwerp vrij ter beschikking stelt voor de community.
We wensen hier toch ook expliciet Mark te bedanken die menig filmpje op youtube bekeek om uit te pluizen hoe je deze val best in elkaar knutselt.
Het idee van de val berust op een paar basisprincipes die Koldo Belasko opmerkte als hij naar de AH keek die zijn bijen belaagden:
- de AH komt als een helikoptertje voor de kasten hangen met zijn rug naar de kast om alzo de zwaarst beladen (en dus minder handig vliegende) werksters af te vangen. De AH hangt op een afstand van zo'n 20 tot 30 cm voor de vliegplank en als je het in front bekijkt, dan is dat ook een paar cm onder die vliegplank.
- als een bij de AH voorbijvliegt, zal zij deze een paar cm proberen te volgen, maar als dat niet lukt, komt de AH vrij snel terug op dezelfde plaats 'hangen'
- eens een bij gevangen, of als de AH het beu is en wil wegvliegen, probeert de AH steeds naar boven toe weg te vliegen.
De val gebruikt deze principes als volgt : er wordt een horizontale buis gemaakt die men op ongeveer 8 cm voor de vliegopening plaatst. De buis wordt gemaakt van een gaas van 1 m hoogte, waardoor de diameter uitkomt op ongeveer 32 cm. Het middelpunt van de buis plaatst men ter hoogte van de vliegplank en er worden uitsparingen in de buis gemaakt van zo'n 10cm op 20cm die vanuit de front gezien wat lager zitten dan de vliegplank.
De AH gaat voor de buis hangen en probeert een bij te volgen die langs de uitsparing de buis in vliegt. Eens hij in de buis zit, probeert de AH langs boven weg te vliegen en zit hij dus al gedeeltelijk opgesloten.
De horizontale buis wordt aan beide zijden verankerd in een vertikale buis en aan deze buis worden de echte vallen bevestigd. De AH zoekt naar een uitweg en komt in de vertikale buizen terecht. Hij probeert langs boven te ontsnappen en wordt opgevangen in de vallen.
De uitwerking :
Je kan deze val maken om meerdere naast elkaar staande kasten tegelijk te beveiligen. Meet daarom de afstand die overspannen moet worden op (meet de afstand tussen de uiterste punten van de buitenste kasten van de rij op en tel daar 50 cm bij). Neem een metalen gaas van 1 m hoog met mazen van 8 mm op 8mm en knip hiervan een stuk op de lengte die je net opgemeten hebt. Beperk je wel tot maximaal 10 m.
Met kabelstrips bevestig je nu de lange zijden met elkaar. Gebruik minstens één kabelstrip per 20 cm. Je kan het gaas een paar mazen laten overlappen, maar dat hoeft eigenlijk niet, want bij de montage zal je de verbindingen naar de grond toe plaatsen (en de AH probeert steeds langs boven te ontsnappen). Op deze wijze heb je een buis gemaakt die zolang is als de maat die je nam.
Nu neem je een metalen gaas van 1m hoog met mazen van 6mm op 6mm. Knip dit af op 1 m lengte. Ook hier maak je een buis van door de zijden met kabelstrips aan elkaar vast te maken. Doe dit twee keer zodat je de twee vertikale buizen of 'schouwen' hebt. Plaats de kabelstrips hier wel om de 10 cm of werk met een overlap van de mazen.
Opmerking : de bijen kunnen vlotjes door de mazen van 8mm op 8mm (ook met hun stuifmeelkorrels aan de pootjes). Ze kunnen ook nog ontsnappen door de mazen van 6mm op 6mm. De AH zal niet gaan zitten op de mazen van de horizontale buis en geraakt niet door de mazen van 6mm op 6mm.
Tijd nu om één van de moeilijkste zaken uit te voeren: het bevestigen van de horizontale buis aan de twee vertikale buizen. In de praktijk blijkt het het makkelijkst om eerst een kartonnen schijf te maken met een diameter van zo'n 31 cm. Leg de horizontale buis met de kabelstrips naar beneden op de grond. Neem nu een 'schouw' en leg deze ook met de kabelstrips naar de grond toe. Leg de kartonnen schijf op de 'schouw' met het middelpunt ter hoogte van de vliegplank (die hoogte dien je dus eerst even op te meten). Als je de schouw nu een beetje aandrukt, kan je met een stift de contouren van de kartonnen schijf aftekenen op het gaas en met een tang die vorm uitknippen uit de schouw. Eens je dat gedaan hebt, kan je de horizontale buis in de opening van de schouw proberen te bevestigen. Het is wat wringen en hier en daar nog wat bijknippen, maar uiteindelijk lukt het wel. Bevestig de beide buizen aan elkaar met kabelstrips (de horizontale buis kan je een paar cm laten doorlopen in de vertikale).
Dit proces herhaal je voor de andere schouw.
Nu is het tijd om de echte vallen te maken. Neem eerst een stuk PVC buis van 110mm diameter en zaag er 4 stuks af van elk 10 cm hoog.
De volgende stap bestaat uit het knippen van vier stukken plastiek gaas, minimaal ter grootte van een A3 met mazen van 4mm op 4mm.
Je rolt deze op tot een trechtervorm met een opening van max 1cm en een hoogte van ongeveer 20 tot 25 cm.
Je kan deze trechters verlijmen in de PVC buizen (deze moeten goed aansluiten zodat de AH niet kan ontsnappen). Let wel op dat je de lijm niet zo heet maakt dat het gaas wegsmelt. Een alternatief is de trechters iets groter te maken. Je steekt ze dan door de buis en maakt een paar inkepingen onderaan van zo'n 5cm diep. Je kan het gaas dan naar boven plooien tegen de PVC buis en deze bevestigen met een paar lange kabelstrips. Beide oplossingen vragen wat prutswerk, en blijken in de praktijk even goed te werken.
Het bevestigen van de PVC buizen met trechters aan de vertikale buizen is ook nog wat prutswerk. Je kan best al de horizontale buis bovenaan dichtknijpen in het midden en daar een kabelstrip bevestigen. Je krijgt dan twee openingen waar je een PVC buis in kan bevestigen. Span die PVC buis zo goed mogelijk aan tegen het gaas (hier gebruik je best een tang) en plaats kabelstrips om alles stevig te bevestigen. Dit herhaal je dus nog eens 3 keer.
Nu blijft er enkel nog een hoed te maken boven elke trechter. Die maak je best ook uit het plastiek gaas van 4mm op 4mm. Knip hiervoor per hoed een stuk van 37 cm op 50cm af. Je plooit dit strak rond de PVC buis en maakt het goed vast in de lengte met kabelstrips. Bovenaan plooi je het een drietal cm om en daar plaats je nog wat kabelstrips in.
Als eindresultaat heb je nu een soort dichtgeknepen buis die je (met een klein beetje moeite, dus goed strak) over de PVC buis kan schuiven.
En als je dat vier keer hebt herhaald is je val klaar.
Plaats de val nu voor je bijenkast(en) en knip één of meerdere openingen uit in de horizontale buis (één per lopende meter is oké). Zorg ervoor dat het hoogste punt van de opening nog net onder de hoogte van de vliegplank zit. Je moet niet echt een rechthoek van 10 cm op 20 cm wegknippen. Als je de twee zijkanten losknipt en de onderkant, kan je de draad vlotjes naar binnen plooien.
Als je deze constructie in een open veld moet zetten, kan het wel zijn dat de hoeden wat veel wind vangen en de val omvalt. Dit kan je voorkomen door een stok in de grond te kloppen en daar je vertikale buizen over te schuiven. Een alternatief is het plaatsen van een grote emmer en de vertikale buizen daar laten invallen. Die emmers kan je ook gebruiken als de vliegopeningen wat hoger staan. Je kan de emmer aanvullen met wat grond of zand om deze goed te verankeren.
Het eindresultaat is iets in het volgende genre:
verhoogd met een betonblok en verzwaarde emmer 
aangepast voor kasten in bijenhal
Op de rechterfoto zie je dat er geen plaats was in de bijenhal om de schouwen te plaatsen. De kasten zouden naar voor kunnen geschoven worden (maar dan viel het voordeel van het dak weg). Ik besloot een tussenstuk te maken tussen de horizontale buis die aan beide zijden werd afgesloten met een gaas. Er komen nu wel meer bijen in de schouwen terecht, maar die kunnen vlotjes naar buiten langs het gaas.
Je kan dit echt wel zien als een selectieve val. Qua bijvangst blijft het beperkt tot een verloren gevlogen Europese hoornaar en af en toe een bijtje dat toch tot in de val geraakt.
In de winter kan je de val eventueel demonteren en wegbergen in de garage om ze na de zomerse honingoogst terug te plaatsen.
De belangrijkste door Mark geconsulteerde bronnen waren :
https://www.youtube.com/watch?v=UMx3WTthw-8
Als je langskomt tijdens één van de opendeurdagen in de Zoem-In kan je altijd meer uitleg krijgen over de val en de manier om ze te maken.