Op woensdag 15 en woensdag 22 januari 2025 kwam imker en advocaat Johan Vandenneucker ons wat meer toelichting geven over de wetgeving die we dienen te volgen bij het imkeren. Hieronder vind je enkele kernpunten van zijn uiteenzetting.
De boodschap die Johan gaf was bij wijlen vrij ongenuanceerd om de kern van de zaak toch te laten doordringen.
Aangezien de voordracht over twee avonden gespreid werd, is de samenvatting ook wat langer uitgevallen dan andere keren.
Onderaan deze samenvatting vind je tevens een paar links naar documentatie die hij aanleverde.
- In België wordt iedereen, dus ook de imker, verondersteld de wet te kennen en er zich naartoe te gedragen. Dit is per definitie een fictie als je beseft dat er meer dan 45.000 wetten van kracht zijn, goed voor meer dan 1 miljoen wetsartikelen. Ook al ken je de wet misschien niet helemaal, toch dien je je ernaartoe te gedragen, op straffe van boetes of andere maatregelen.
- Wees op je hoede voor de informatieparadox: je vindt heel wat informatie op het internet, maar besef dat veel van deze informatie niet correct of zelfs ronduit foutief is. Met de opkomst van de Artificiële Intelligentie zal dit probleem zich nog sterker laten voelen, vermits AI enkel nieuwe teksten kan maken op basis van de reeds bestaande, en de fouten zich dus exponentieel zullen gaan vermenigvuldigen.
- De imkerij is een sector die een grote subsidiefraude kent. De overkoepelende organisaties beschikten vroeger over een objectieve juridische dienst, maar deze werd intussen opgedoekt.
- Vermits de meeste imkers hobbyisten zijn, bestaat er niet echt een orgaan dat onze werking controleert. Het is de bedoeling dat we zelf slim en wijs genoeg zijn om de juiste dingen te doen.
- Er is op heden geen norm opgelegd aan de lesgevers in de imkerij. Er is geen controle op de inhoud van hun cursussen, noch op de kwaliteit van hun lessen. Veel imkers geven les op basis van ervaring in plaats van zich te richten tot wetenschappelijke werken.
- 70% van de honing op de Europese markt is een vervalsing. De Chinese markt, doch ook de Turkse, blijken sterk te zijn geworden in het vervalsen van honing. Tot een paar jaar geleden werden de bijen opgesteld in grote, afgesloten hangars en werden vaten met suikerwater aangeboden. De bijen vlogen hierop en het goedje dat ze opsloegen in de raat, werd vervolgens verkocht als honing. Dat was al niet koosjer, maar vandaag de dag komen er zelfs geen bijen meer te pas aan de productie van deze ‘honing’. Suikermengsels worden nu aangelengd met in brouwerijen aangemaakte enzymen. De enzymen breken de suikerstructuren af tot monosachariden die heel sterk lijken op de structuren die uit een honingmaag komen. Toch wijken ze nog een beetje af van de natuurlijke enzymen van de bijen, waardoor de valsheid nog aan het licht kan komen.
Dit alles is voor Johan genoeg om te stellen dat de imkerij zich in een existentiële crisis bevindt.
Wetgeving i.v.m. honing
Op het niveau van de Europese wetgeving, vind je een definitie van wat honing is (EU-regels voor de etikettering van honing | EUR-Lex).
Honing is een natuurlijke, zoete stof die door de bijensoort Apis mellifera wordt bereid uit bloemennectar of uit afscheidingsproducten van levende plantendelen of uitscheidingsproducten van plantensapzuigende insecten op de planten. Deze stof wordt door de bijen vergaard, verwerkt door vermenging met eigen specifieke stoffen, gedeponeerd, gedehydrateerd en in de honingraten opgeslagen en achtergelaten om te rijpen.
Deze wet zegt niet wat er niet in honing mag zitten. De huidige honingcontroles focussen zich vooral op de stuifmeelkorrels die je kan terugvinden in lokale honing. Als er stuifmeel gevonden wordt van een exotische plant, gaan de oranje lichtjes branden, terwijl het heel goed kan zijn dat je buur in zijn serre een paar van die exoten staan heeft.
Men zou zich beter kunnen focussen op andere substanties als antibiotica, PFOS, herbiciden etc. Voor deze producten bestaan er op dit ogenblik nog geen grenswaarden voor honing.
Wat je zeker niet mag beweren
-"Honing is een bron van vitamines". Er zitten vitamines in honing, maar je kan honing niet beschouwen als een vitaminebron, enkel als een suikerbron.
-"Van honing word je niet dik". Als je een hele dunne boterham neemt en daar een hele dikke laag honing op smeert, dan zou deze stelling toch een stuk waarheid kunnen bevatten. De honing bestaat immers uit monosachariden en je lever heeft als functie om bepaalde suikers te verwerken tot vetten. Als je heel veel monosachariden gaat smeren op een heel dun laagje trage suikers, dan zal je lichaam zich niet gaan bezig houden met die monosachariden. De suikers uit de boterham zullen eerst omgezet worden naar vetten. Maar we smeren geen dikke laag honing op een heel dunne boterham…
-"Honing of propolis heeft medische eigenschappen". Als je dit beweert ben je niet meer of niet minder dan een kwakzalver. Er bestaan twee soorten honing die toch in de medische wereld een soort aanzien hebben. Zo is de Daghmous honing uit het Atlasgebergte vermaard omdat hij goed is tegen keelpijn. De Manuka honing uit Oceanië wordt dan weer gebruikt door het brandwondencentrum van Neder-Over-Heembeek. Van deze twee soorten honingen zijn er wel heel veel vervalsingen op de markt.
De verkopers van honing
Er bestaan drie visies over de verkopers van honing, die elkaar niet echt aanvullen.
Het FAVV stelt dat je hobbyist bent als je minder dan 24 productievolkeren hebt. Zij kijken vooral naar de toegepaste hygiënische maatregelen bij het in de voedselketen brengen van een product. Het boekje dat ze uitgeven over de goede imkerpraktijken is een aanrader. Alle regeltjes die hierin staan volgen is wel een opgave. (Honeybee Valley | Gids voor goede Bijenteeltpraktijken)
De verzekeringssector neemt de stelling dat je een handelaar bent (en daardoor als professioneel wordt bekeken) vanaf het ogenblik dat je 1 potje honing verkoopt.
De fiscus legt de grens op 25.000 euro omzet. Vanaf het ogenblik dat je aan die grens komt, ben je voor de fiscus een professioneel imker.
Verkoop aan de deur
Je mag aan je deur een bordje hangen met de melding dat je honing verkoopt. Let wel op: in sommige gemeentes dien je een belasting te betalen op reclamepanelen, en deze is dan afhankelijk van de grootte van je bord. Je reclamebord mag evenwel nooit verlicht zijn!
Bij verkoop aan de deur is het principe dat je moet weten dat je koper ook de eindverbruiker is. Bied je je honing bv aan aan de plaatselijke bakker, dan gaat de fiscus ervan uit dat de bakker je honing inkoopt en die dan doorverkoopt (eventueel via zijn bereidingen). In dat geval spreken we niet meer over verkoop aan de deur en dien je derhalve een BTW-nummer te hebben. Heb je dat niet, dan zal je bakker aansprakelijk gesteld worden indien er een controle is. En als jij wist dat je koper een bakker is en je honing zou doorverkopen of gebruiken voor zijn beroepsbezigheden, dan ben je ook aansprakelijk.
Bij verkoop aan de deur mag je een kasboek bijhouden, maar dat is niet verplicht.
Een restaurant moet alle voedsel dat het verwerkt, kunnen traceren. Het volstaat dan niet om een bonnetje te geven (wat bv wel mag als de koper van een potje honing een bewijs van aankoop vraagt). In dit geval is een factuur nodig en dienen er registers te bestaan waarin de herkomst van de honing zwart op wit traceerbaar is. Dit is in wezen enkel voor professionelen weggelegd.
Let vooral op als je honing wil verkopen via een webshop. Vanaf het moment dat je één potje verkoopt via het internet, val je onder de regels van de BTW.
Wat je wel mag doen is op facebook bv melden dat de bijtjes hard hun best gedaan hebben dat er honing is. Dit kan je één of twee keer per jaar doen zonder dat men daar moeilijk over doet.
Je mag ook 3 keer per jaar naar een markt gaan die geen repetitief karakter heeft (vb een kerstmarkt, jaarmarkt, markt van de lokale ambachten, etc) en daar je honing verkopen.
Het etiket
Op een pot moet/mag je toch nogal wat informatie vermelden. Wat je zeker mag doen is deze informatie opsplitsen over twee etiketten. Zo kan je dan een mooi logo en de naam op een eerste etiket plaatsen en de andere, meer technische gegevens op een tweede etiket.
De wetgever maakt meer problemen over de dingen die er niet mogen opstaan.
Verplichte vermeldingen
Het etiket moet het woord HONING of HONIG bevatten.
Let op voor claims over monofloraliteit. Hiermee bedoelen we dat je stelt op je etiket dat je honing ‘acaciahoning’ of ‘lindehoning’ is. Als je dit op het etiket plaatst, moet je zeker zijn dat je honing voldoet aan de erbij horende eisen. Voor acaciahoning wil dit zeggen dat minstens 20% van de stuifmeelkorrels die in je honing zitten van de acacia moet komen. Wordt je honing getest en deze voldoet niet aan de norm, dan heb je een zware boete aan je been. Vooraleer een dergelijke claim op je pot te zetten, ga je dus best je honing laten testen in een labo.
Voor elke soort dracht is het percentage stuifmeel trouwens anders. Voor de tamme kastanje bedraagt dit zelfs 90%.
Je kan dus best ‘voorjaarshoning’, ‘lentehoning’, of ‘honing van bij de imker in Bonheiden’ op je pot zetten. Daarmee zit je wettelijk gezien altijd juist.
De houdbaarheidsdatum moet op de pot aanwezig zijn, alsook de naam, en adres van de verkoper.
Honing is samengesteld uit +/- 38% fructose, 31% glucose en 10% andere suikers. Naast het aanwezige water (+/- 18%) heb je dan nog een 4% enzymen, vitamines, bacteriedodende stoffen, metalen, etc.
Het percentage water bepaalt de bewaarbaarheid van de honing. Ga dus niet zomaar beweren dat je honing 2 jaar bewaart. Meet je percentage water met een refractometer en zoek in de tabellen op hoe lang je honing bewaart mag worden en zet die termijn op je etiket. Op je etiket dien je de slingerdatum en de uiterste houdbaarheidsdatum te vermelden (= slingerdatum + de periode die je in de tabellen vindt).
Je moet een nettogewicht aangeven en je hebt een maximale tolerantie van 3% naar beneden toe.
De plaats van oorsprong moet erop staan; Vb Honing van Bonheiden. Best kan je ook de aparte stand erop zetten; vb Honing van Befferveld - Bonheiden.
Mogelijke vermeldingen
De aanbevolen manier van bewaren of gebruik. Bv Droog en koel bewaren.
“Deze honing werd geslingerd zonder thermische verhitting”.
“Niet geschikt voor kinderen onder 1 jaar en mensen met een immuniteitsproblematiek“.
Verboden vermeldingen
“zuivere honing” , “echte honing”, “ambachtelijke honing”.
Imkeren is geen ambacht, dat is het historisch gezien nooit geweest en zal het nooit zijn, je mag het dan ook niet zo noemen.
“streekproduct”: deze vermelding wordt toegekend door een bepaalde instantie (kwaliteitsvereisten).
“Biohoning’ of “Biologische honing” kan je nooit garanderen in België en mag je daardoor niet op het etiket zetten. Ook Bio is een label dat toegekend wordt door een instantie met voorwaarden. In Vlaanderen kan je dat niet hard maken. Bijen zouden over geen enkel stukje grond mogen vliegen waarop herbiciden en pesticiden gebruikt worden (ook al zijn de gebruikte producten toegestaan).
“koud slingeren”
Prijszetting
Voor wat de prijs betreft ben je volledig vrij te vragen wat je wil. Het is dus je recht van 2 euro of 20 euro te vragen voor een pot honing. Je zal er misschien wel niet veel imkervrienden mee maken.
De verpakking
Het klinkt misschien niet logisch, maar honing is zuur. Het is dan ook geen goed idee om metalen deksels te gaan hergebruiken. Die kunnen door het zuur immers aangetast zijn en gaan roesten.
Verkoop ook geen honing in plastic potjes (de weekmakers zijn kankerverwekkend).
Neem steeds recipiënten die voorzien zijn van het symbooltje met glas en vork geschikt voor voeding.
Ben je niet zeker dat het recipiënt dat je wil gebruiken geschikt is voor honing, dan kan je steeds de productfiche opvragen bij de producent. Deze is verplicht de fiche af te leveren op eenvoudig verzoek.
Propolistinctuur
Let op met propolistinctuur.
Biologisch bekeken heeft propolis nooit dezelfde samenstelling. Zet dus nooit een claim op je flesjes. Je mag zeker niet verder gaan dan “Geeft een ondersteunende werking aan het lichaam”.
Besef ook dat propolis een allergeen is en heftige reacties kan opwekken bij mensen die allergisch reageren. Zet dit dan ook op het flesje
Gebruik altijd ETHYL alcohol!! Methylalcohol kan leiden tot blindheid bij inname en kan zelfs leiden tot de dood.
Besef wel dat je eigenlijk alcohol verkoopt als je propolistinctuur verkoopt en daarvoor heb je een vergunning nodig in België!!
Gebruik van foto’s op je computer of in teksten die je schrijft
Als je een mooie foto vindt op het internet en je wil die op je pc zetten als achtergrond, is er geen probleem. Dat wordt gezien als ‘persoonlijk gebruik’.
Het wordt helemaal anders als je een tekstje maakt en daar een foto bijplaatst die je op het internet vond. Als je geen toestemming hebt van de maker van het beeld om dit te verspreiden, kan dit je zuur opbreken. Zo is er het geval van een twaalfjarige die een mooi opstel maakte over de bijtjes en dit voorzag van een foto. Hij publiceerde dit via Facebook en kreeg een minnelijke schikking van 10.000 euro voorgeschoteld…
Als je tekst overneemt en deze voorziet van een bronvermelding, is dat niet goed genoeg. Je moet altijd de toestemming hebben van de auteur of je moet de tekst zelf herwerken.
Wat wel toegestaan is, is het zogenaamde Embedding. Hier plaats je een link naar het originele artikel.
De plaatsing van de bijenkast
De wet zegt dat je minstens 20m moet aanhouden tussen je bijenkast en elke toegangsdeur tot een gebouw waar mensen gedomicilieerd zijn en tot elk pad of weg. Deze afstand kan herleid worden tot 10 m indien er een groene muur van minstens 2 meter hoogte aanwezig is.
Vermits bijen niet door een afsluiting met draad (vb type Bekaert) vliegen, wordt dit ook gezien als een groene muur.
Een bijenkast mag met de achterkant op de perceelsgrens staan, maar dat is natuurlijk niet praktisch.
De wetten van moeder natuur zullen een beperking opleggen aan het aantal bijenkasten dat je op een standplaats kan zetten, maar de Belgische wet legt je niets op.
Als algemene regel kan je toch best niet meer dan 10 kasten op één plek zetten.
Het kan evenwel zijn dat je gemeente je een beperking oplegt (voor nieuwe verkavelingen wordt dit meer en meer gedaan, vb max 3 kasten).
Voor het plaatsen van bijenkasten heb je geen vergunning nodig.
Wil je een bijenhal plaatsen, dan zijn er bijkomende regels van kracht. Zo zal het gebouw op zich eventueel wel een vergunning vereisen. Je kan dit best nagaan bij je gemeente.
Doorgaans zijn constructies niet vergunningsplichtig als ze op minder dan 30 meter van het hoofdgebouw staan, bijkomend lager zijn dan 3 meter en op minstens 3 meter staan van de perceelsgrens (indien ze een zadeldak hebben) of op 1 meter in het geval van een plat dak.
Sommige gemeentes hebben verordeningen voor de verharde ondergronden van je bijenhal.
Het is steeds een goed plan om met het bouwplan dat je bij een offerte krijgt even langs de gemeentelijke diensten te stappen. Dan ben je zeker dat je wel mag zetten wat je wil zetten.
Het is trouwens verboden een bijenhal te zetten in industriegebied en uitbreidingsgebied voor industrie, zelfs tijdelijk.
Een goede tip
Probeer een bijenhal zo te bouwen dat je ze later makkelijk kan verplaatsen. Dit kan bv door de ondergrond met kiezeldoek en kiezels te vormen en te werken met vier balken waar je drie wanden kan aanhaken. Je moet trouwens altijd één wand openhouden om te kunnen spreken van een bijenhal, anders wordt het een tuinhuis.
Zwermen
Als je je zwerm volgt, heb je volgens de wet recht van doorgang op de percelen waar je over moet om je zwerm te volgen.
In principe moet je je zwerm voortdurend volgen om er een claim op te kunnen leggen. Kan je dat niet, dan heb je enkel de mogelijkheid om ontegensprekelijk te kunnen aantonen dat het jouw zwerm is (vb door te kunnen aantonen dat de koningin een rood plaatje heeft met nr 44 op).
Het gewoonterecht stelt evenwel dat je een sjaal rond de boom mag binden waarin de zwerm geland is. Vanaf dat ogenblik kan je even de plaats verlaten om bv je schepkorf te gaan halen.
De aansprakelijkheid
Dit is een moeilijke materie, maar in wezen kan je spreken over aansprakelijkheid door fout en aansprakelijkheid zonder fout.
Indien je aansprakelijk gesteld wordt door fout, dan moet er een duidelijk aantoonbaar verband bestaan tussen de fout en de schade. De schade moet bijkomen permanent zijn.
Bv als je buurjongen gestoken wordt door een bij en deze in een shock gaat en medische verzorging nodig heeft, dient je buurman te kunnen bewijzen dat de bij in kwestie uit jouw kasten kwam. Dat is nogal moeilijk, want wetenschappelijke studies wezen al uit dat het wegnemen van een bijenstand geen impact heeft op het aantal bijen dat men in de tuinen van de buren terugvindt.
Plastisch kan je dit onthouden door de stelling dat een volgeladen bij zich gedraagt als een C130 en niet als een F-16. Deze zal dan ook altijd goed hoogte pakken om een veilige vlucht te hebben (en dus over de tuin van de buren vliegen).
Bij een foutloze aansprakelijkheid is de afwezige dus de fout. Dit kan je bv zien als het feit dat je de kinderen die op bezoek zijn waarschuwde dat ze niet met de bal in de tuin mogen spelen, en al zeker niet dicht bij de bijenkasten. Als één van de koters dan de bal gaat ophalen die ze natuurlijk toch uithaalden en ‘per ongeluk’ tegen een bijenkast sjotten, en daarbij geprikt wordt, dan ben jij foutloos aansprakelijk omdat je niet in de mogelijkheid was om continu toezicht uit te oefenen. Dat geldt bv ook als je je kasten op verplaatsing hebt staan.
Enkele goede weetjes
Vraag aan je verzekeraar of je polis oké is voor bijenhouden.
Het is niet verkeerd een epipen voor kinderen in huis te hebben. Als een kind in shock gaat, zal het toedienen van de adrenaline van de epipen minder risico inhouden dan het niet toedienen ervan. Bel net voor je de epipen toedient wel even naar de 112 zodat je hun toestemming hebt. Je bent immers aansprakelijk.
Als je bijenkasten op een grond staan die niet van jou is, komt je familiale verzekering niet tussen in geval van problemen. Stel daarom een contractje op met de eigenaar van de grond (vb contract van bruikleen). Op dat ogenblik valt elk vermoeden van pacht weg. Als je kasten niet bij jou staan, is het trouwens verplicht ze te voorzien van een identificatie (naam en telefoonnummer) of bv een QR-code.
Het gebruik van pure oxaalzuur is verboden, zowel in verdampingstoestellen als in bedruppelingsvorm. Op de site van het FAVV vind je een lijst van producten die wel toegestaan zijn (en er zijn er ook waar oxaalzuur in verwerkt is).
Raffinage van suikers geeft altijd een stukje vervuiling (door oxydatie van de toestellen). Het is daarom geen goed idee om de suikersiroop te maken met suiker van Tienen.
Samenwerking tussen bloem en bij
Een bloem produceert een elektromagnetisch veld, zoals elk levend wezen dat doet (door te bewegen). De bloem raakt de grond en is daardoor negatief geladen.
De bij vliegt in de lucht en raakt de grond niet. Ze beweegt wel constant haar vleugels en schuurt die tegen haar lijf. Ze bouwt daardoor statische energie op. Ze is positief geladen.
Als de bij een bloem nadert, kan ze het elektromagnetische veld van die bloem voelen. Ze landt op de bloem. Het stuifmeel dat negatief geladen is, wordt aangetrokken door de positief geladen bij. De bij ontlaadt zich voor een stukje als ze de bloem raakt. Door het stuifmeel mee te nemen, neemt ze een deel negatieve lading van de bloem weg. Doordat ze een beetje feromonen achterlaat, laat ze als het ware een datumstempel achter.
Als een beetje later een volgende bij langskomt, ziet die dat de bloem een stempel draagt die nog recent is. Bijkomend voelt ze dat de bloem nog niet sterk genoeg negatief geladen is en dan vliegt de bij gewoon door. De bloem kan immers nog niet genoeg stuifmeel geproduceerd hebben.
Linken naar door Johan overgemaakt documentatie
aflevering over honingfraude KRO
Nog een document dat Johan meegaf ivm de authenticiteitstesten (link naar ledenportaal).
En de door Johan gebruikte slideshow (link naar ledenportaal)