Op 8 oktober '25 gaf Erik Goris een uiteenzetting over ‘De varroamijt en de varroaresistente bijen’. De voordracht duurde ongeveer 2,5 uur en er werden heel wat onderwerpen aangehaald. Hieronder vind je de krachtlijnen van de uiteenzetting terug. In het ledenportaal kan je mijn volledige notities vinden.
Morfologie van de varroa
De varroa heeft drie paar poten. Ze heeft geen ogen, maar gebruikt organen op de uiteinden van haar ‘voelsprieten of armen’ om de chemische samenstelling van de omgeving te analyseren om zich te kunnen oriënteren.
Ze kan zich vastgrijpen aan elementen uit haar omgeving door een veelheid aan ‘pinnetjes’ zie zich bevinden op de uiteinden van de poten (op weke delen).
Het vetlichaam van de bij
Het vetlichaam slaat eiwitten op in een soort van vaatjes die later afgebroken kunnen worden tot aminozuren om de immuniteit tegen ziektes te kunnen opbouwen.
De varroa voedt zich ondermeer met het vetlichaam, waardoor de immuniteit van de bij onderuit schuift. De bij kan het vetlichaam niet aanvullen, omdat de varroa ook de vaatjes mee weg eet.
Voorkeursplaatsen van de varroa op de bij
Zowat 80% van de varroa zitten op het eerste en tweede segment van het achterlijf van de bij. Pas als hier de plaatsen volzet zijn, zal de varroa een andere plaats zoeken. Minder dan 1% van de varroa zal de rug van de bij kiezen om er zich vast te hechten. Zie je daar dus een bij zitten, dan weet je dat je een zeer zware besmetting met varroa hebt en kan je best dadelijk ingrijpen.
Ging mijn volk onderuit aan varroa?
Bekijk met een microscoop de cellen van een verlaten raam. In een cel die besmet was met varroa vind je op de bodem een hoopje feces. Het aantal cellen met feces zal je de ogen doen openen.
De beste methode is en blijft de monitoring met de poedersuikermethode. Enkel op die wijze weet je objectief hoe groot je varroadruk is.
De intrede van de varroa in een cel
Bij de vijfde vervelling, geeft de larve een feromoon af om te zeggen dat de werksters de cel mogen afdekken. De varroa vangt dit feromoon op en nestelt zich naast de larve. Met een soort rietje zorgt de varroa ervoor dat ze niet verdrinkt in het nog aanwezige voedersap. De larve zal het laatste voedersap opeten en begint aan haar transformatie tot bij.
De moedermijt begint daarop aan de eileg. Eerst legt ze een onbevrucht eitje, dan volgen bevruchte eitjes. Gemiddeld gezien worden 1.8 dochters geboren in een werkstercel en 3 dochters in een darrencel. De moedermijt zal gemiddeld 5 tot 9 (werkstercel tov darrencel) dochters hebben.
De besmetting van een volk met varroa
Het is niet zo dat een fel besmet volk de andere volken zwaar zal besmetten.
Het is niet zo dat mijten meekomen met rovende bijen.
Het is wel zo dat mijten zich laten vallen van foeragerende bijen op bloemen om dan met een volgende bij mee te reizen.
De varroa heeft GEEN VOORKEUR VOOR DARRENBROED op de apis mellifera.
De mijten worden slechts moeilijk waargenomen door de bijen omdat ze de geur van het nest imiteren.
De varroa kan verschillende virussen overbrengen, maar in de praktijk ziet men vooral het deformed wing virus en het acute paralysis virus.
Effect op een bij en op het volk
De varroa verspreidt virussen en bacterieën via de bijtwonden en ze voedt zich met bloed en vetlichaam. Hierdoor zal de bij klein blijven, haar immuunsysteem wordt aangetast en ze leert minder snel dan een gezonde bij. Hierdoor verkort haar leeftijd.
De bijen worden inactief en verzamelen minder voedsel. Nieuwe koninginnen raken maar moeilijk aanvaard in een zwaar besmet volk.
De varroa-resistente (VR) bij
Noël De Schrijver heeft geselecteerd op het hygiënisch gedrag (opkuisen van zieke larven uit cellen), grooming (het wegbijten van mijten van elkaar) en op de varroa sensitieve hygiëne (recapping) van de Buckfast bijen.
Recapping is interessanter dan het hygiënisch gedrag omdat er hier geen larven (= eiwitten) verloren gaan. Een cel die gerecapt werd, is een beetje verheven t.o.v. het oorspronkelijke dekseltje. Het is weliswaar niet zo hoog opgebouwd als het deksel van een darrencel.
Overgaan naar VR bijen
Voer een VR-koningin in in een niet-VR volk. De nakomelingen van de VR-koningin hebben de goede eigenschappen in hun genen. Het kan 1 tot 2 jaar duren vooraleer de bijen weten wat ze met die eigenschappen aankunnen. Geef het volk dus de tijd. In het eerste jaar behandel je nog tegen varroa. Bekijk de bijen goed en zoek naar de 3 selectie-eigenschappen van de vorige paragraaf.
Zorg ervoor dat je veel darren hebt (1 raam op 6). Deze darren hebben ook de goede eigenschappen van de koningin in hun genen. Hoe meer van die darren rondvliegen in je buurt, hoe dominanter de eigenschappen aanwezig zijn en hoe meer kans je hebt dat je afleggers dezelfde eigenschappen zullen hebben.
Hagelschot in het voorjaar is normaal bij de eerste eileg van de koningin. Na een paar legrondes dient het hagelschot te verdwijnen. Dan zit de VR-eigenschap in je volk.
Noël De Schrijver verkoopt ook kleine VR-volkjes op miniplus. Dat is een snellere (maar ook duurdere) manier om naar VR over te stappen.
Koop geen VR-koningin uit het buitenland. Een deel eigenschappen komen tot uiting door omgevingsfactoren.
samenvatting op basis van notities van BDK