PFAS, soms ook wel aangeduid als "forever chemicals" zijn een groep van meer dan 12000 door de mens gemaakte chemicaliën die worden gebruikt in alledaagse producten als pannen en waterdichte jassen. Deze stoffen breken slechts heel traag af en worden vandaag de dag al teruggevonden in planten, nectar, stuifmeel en in de atmosfeer. Vermits PFAS in verband gebracht werd met ernstige gezondheidsproblemen (waaronder kankers, vruchtbaarheidsproblemen en leverbeschadiging), is het zaaks de besmettingen van deze stof in de natuur in kaart te brengen.
Honingbijen foerageren meestal binnen 2 tot 3 kilometer van hun korf, waardoor ze uitstekende indicatoren zijn van lokale vervuiling. Bovendien maken de relatief korte levensduur van werkbijen (drie tot vier weken) het mogelijk om PFAS-niveaus over korte tijdsperioden te analyseren.
Wetenschappers van de universiteit van Graz (Oostenrijk) verzamelden maandelijks stalen van bijen en stuifmeel op zes verschillende locaties tussen de maanden april en augustus van 2024. De locaties werden zó gekozen dat er zowel stedelijk gebied, als semi-stedelijk, landelijk en agrarisch gebied vertegenwoordigd werden. Per staalname werden 20 bijen onderzocht zodat de PFAS-niveaus konden gemeten worden zonder de kolonie echt te schaden.
De resultaten waren verbijsterend: in elk afgenomen staal, op elke locatie, werd PFAS ontdekt, en dat in negen verschillende varianten. Het onderzoek toonde aan dat foerageerbijen PFAS de kast binnenbrengen, hetzij op hun lichaam, hetzij via besmette bronnen zoals nectar en stuifmeel en dat de PFAS-vervuiling zich vervolgens opstapelt in de bijenkasten waardoor de bijen die in de kasten verblijven de hoogste concentraties in zich dragen, gevolgd door de foerageerders en dan door het stuifmeel.
De hoop is nu dat de in Oostenrijk toegepaste methodologie kan worden gebruikt in heel Europa, zodat via internationale samenwerkingen een continentaal PFAS-monitoringnetwerk kan opgezet worden. Het onderzoeksteam plant bovendien verder onderzoek naar de impact van PFAS op honingbijen.
Dr. Viktoria Mueller, milieuscheikundige bij het Hutton en mede-auteur van de studie, zei:
“Vergeleken met andere soorten die eerder zijn gebruikt voor PFAS-monitoring, hebben honingbijen een aanzienlijk kortere levensduur. Omdat ze zo kort leven, zijn ze uitstekende indicatoren van acute kortetermijnvervuiling. Al deze korte periodes samen geven een goed beeld van de veranderingen in een omgeving.
Hun rol als foerageerders en hun kleine radius maakt van hen bovendien uitstekende bio-indicatoren voor PFAS-vervuiling. Nu moeten we begrijpen wat de impact van PFAS op honingbijen is en waarom deze veranderingen in PFAS-niveaus optreden.”