In onze cursussen leren we wel over de Nasonov-klier, maar het blijkt dat hier toch meer achter zit dan het verspreiden van een beetje geur.
Laten we al eens beginnen met een kleine rechtzetting. Het is inderdaad zo dat Nikolai Nasonov in 1883 als eerste de klier beschreef die zich bevindt tussen de laatste twee segmenten van het achterlijf van de apis mellifera. Hij stelde echter dat dit een zweetklier zou zijn. Eigenlijk zou er meer erkenning moeten zijn voor William Sladen die in 1900 ontdekte dat de klier een feromonenbron is. Nasonov zat er dus een beetje naast, maar zijn naam zal voor altijd verbonden blijven met de klier, terwijl Sladen een "nobele onbekende" is gebleven.
Waarvoor gebruikt de apis mellifera de klier? Intussen weten we dat ze de klier in meerdere scenario's gebruikt.
Als imker heb je zeker en vast al wel gezien hoe een aantal bijen begint te stertselen op het ogenblik dat de jonge bijen hun oriëntatievluchten uitvoeren. Door het verspreiden van een soort van geurspoor in de lucht, zullen de zich oriënterende bijen steeds de weg naar de kast terugvinden, ook al vliegen ze soms misschien net iets te ver weg om goed te zijn.
Ook als je wat hebt gewerkt in de kast en er een aantal bijen achter blijven boven op de dekplank of op het dak, zal je zien dat ze beginnen te stertselen.
Je kan eens een klein experiment uitvoeren en je positioneren vóór de ingang van een kast. De aanvliegende bijen merken op dat er een hindernis is die hen verstoort om in rechte lijn naar de vliegplank toe te vliegen. Ze gaan in een bocht rond je vliegen en eens ze geland zijn op de vliegplank, zal je zien dat een aantal onder hen het Nasonov-feromoon zullen verspreiden om de andere terugkerende bijen van het volk te helpen het nest terug te vinden.
Het Nasonov-feromoon speelt ook een belangrijke rol bij het zwermen. Zo weet men dat de speurbijen het feromoon gebruiken om potentiële nestlocaties te communiceren en zwermende bijen ernaartoe te lokken. In Griekenland voert men experimenten uit waarbij de vluchtige nasonovferomonen in paraffinegel worden gebonden. De gel wordt dan op zwermlokkasten uitgesmeerd. Deze methode blijft zeer doeltreffend.
Wetenschappers proberen nu een stap verder te gaan door synthetisch aangemaakt Nasonov-feromoon aan te brengen op bepaalde culturen met als doel hier meer bijen naartoe te lokken. Zo stelde men in China al vast dat perenbomen die met dit feromoon waren behandeld tot 2,5 keer meer bijenbezoek kregen.
Zie je de bijtjes stertselen aan de kasten, ga dan maar eens dichtbij staan en probeer de geur eens op te vangen. Doe je ogen dan dicht en probeer te beschrijven wat je ruikt. De kans is groot dat je denkt aan een citroenengeur, waarin een zoete rozengeur vermengd is, en ook flarden van een delicate bloemengeur.
Intussen ontdekte men dat de Apis Cerana ook een Nasonov-klier heeft, maar dat deze geen dergelijke, aangename, geur afgeeft. Onderzoek naar de functie van deze klier bij de Apis Cerana is nog lopende, maar zou volgens de eerste resultaten te maken hebben met het helpen om dode bijen uit de kolonie te verwijderen.
Bron : Bee Culture, November 2025, Minding your bees and cues, Come Hither! Becky Masterman & Bridget Mendel