Als er teveel vocht aanwezig is in je honing, heeft deze een grote kans op een snelle fermentatie. Er is geen universeel aanvaard streefgetal voor het vochtgehalte van honing, maar als je mikt tussen de 16 en de 18% zou je altijd goed moeten zitten.
Om een fermentatieproces op te starten, zijn drie elementen nodig :
- gisten
- een relatief hoge vochtigheidsgraad (hoger dan 17%)
- een gepaste temperatuur om de gisten te laten groeien.
Vermits elke honing gisten bevat en je niet weet hoe je klanten de honing zullen bewaren, kan je er best voor zorgen dat je een produkt aflevert waarvan het vochtgehalte niet hoog is.
De houdbaarheid van honing met een vochtpercentage van 20% wordt ingeschat op ten minste 3 maand. Bij 19% stijgt dit tot een jaar en bij 18% tot een jaar en een half. Heb je 17% vocht in je honing, dan kan deze ten minste 2 jaar bewaard worden.
Als imker is het dus heel goed als je het vochtpercentage van je honing kan meten. Dat doe je met een refractometer.
Als je nog geen refractometer hebt, en je eraan denkt er je eentje aan te schaffen, weet dan dat er toestellen zijn die speciaal ontworpen zijn om het vochtpercentage in honing weer te geven. Eigenlijk gaat een refractometer het suikergehalte van een suikeroplossing bepalen. Deze wordt aangeduid in graden Brix. Alle refractometers geven deze schaal weer. Je kan deze Brix-graden dan gaan converteren via tabellen naar % vocht, maar een refractometer die geschikt is om honingstalen te meten, geeft je dadelijk dit percentage, zonder dat je nog extra berekeningen moet gaan maken. Op de foto hieronder zie je dat de meting wordt weergegeven met een scheidingslijn tussen een blauwe zone bovenaan en een witte zone onderaan. De Brix schaal staat in het midden. Deze geeft hier 71,5 aan. Dat komt overeen met 27% water, dat je op de rechterschaal kan aflezen.
refractometer schalen (foto BDK)
En zoals bij weegschalen, kan er nogal wat variatie zitten op de meetresultaten van verschillende toestellen. Daarom is het nodig de refractometer te calibreren.
Dat doe je als volgt :
- Hef het doorzichtig paneel op en poets het glas met een droge doek
- Doe een paar druppels calibratievloeistof op het glas en verdeel deze over het glas
- Duw het paneel op het glas en schuif dit zachtjes van links naar rechts om eventuele lucht te laten ontsnappen
- Verwijder het dekseltje dat de calibratieschroef afdekt en neem een kleine schroevendraaier
- Houdt de refractometer naar een lichtbron toe en kijk door het oogstuk
- Je kan eventueel draaien aan het oogstuk om de focus wat scherper te zetten
- Draai nu aan het schroefje tot de juiste lezing volgt
- Plaats het deksel van het schroefje terug en kuis paneel en glas af met een vochtige doek
Weet dat je idealiter de ijking uitvoert bij 20°C. Als je bv in een lokaal staat waar het 30°C is, dan zal je meting door die temperatuur al 3/4 Brix kunnen afwijken.
Nu is het nog enkel een kwestie van een juiste calibratievloeistof te nemen.
Je kan ijkvloeistof in de imkershop kopen, speciaal voor honingrefractometers. Op het etiket van het flesje zal je zien wat de Brix-waarde is van die vloeistof.
Geraak je niet dadelijk in de imkershop, dan kan je ook olijfolie van de eerste persing nemen. Deze heeft een Brixwaarde van 71 tot 72. Calibreer in dat geval op 71,5 Brix of 27% water.
Sommige refractometers kan je ook ijken met gedistilleerd water. Bij deze meters is er een nul-lijn aanwezig. Je meting dient met gedistilleerd water op deze nul geijkt te worden.
Besef ook dat elk toestel sowieso een afwijking heeft. Een standaard honing-refractometer (dus niet de dure laboversie), geeft typisch een afwijking van 1 Brix of zowat 1% vochtpercentage. Je leest dus nooit de exacte waarde af, maar je krijgt wel een heel goede indicatie. Door te calibreren ga je vermijden dat de afwijking van de refractometer zich opstapelt met de afwijking door het niet-calibreren waardoor je tot 2% vochtpercentage zou fout kunnen zitten.
Er zijn trouwens ook al digitale toestellen op de markt die je het leven nog eenvoudiger maken :).
Bron : Kwaliteits- en andere voorschriften betreffende honing, Paul Beullens, Maandblad van de Vlaamse Imkersbond, Oktober 2023, pag 7 e.v.
Bron : Refractometer, All you need to know, Hanna Bäckmo, Bee Culture, februari 2021, pag 48-50