We hoorden het Erik Gooris al zeggen tijdens één van zijn lezingen : een goede imker weet na een paar seconden al of alles in orde is in een bijenvolk, nog vooraleer hij of zij een raam heeft opgelicht. Maar hoe kan dat dan?
Als imker moet je proberen al je zintuigen aan het werk te zetten bij het inspecteren van een volk.
De meesten onder ons zijn vooral afhankelijk van wat ze zien in de kasten. We spannen onze ogen extra in om eitjes en larfjes te zien liggen of om per se die koningin te willen spotten. Met fierheid tonen we aan de omstaanders wat we allemaal zien in onze kasten. Maar ook wat er buiten de kast gebeurt, kan ons al veel wijzer maken. Kijk eens goed naar de verandering in activiteit voor de vliegplank over de seizoenen heen en wanneer er een verandering van weer is.
Kan jij zien dat de nectarstroom overvloedig binnenkomt, nog voor je de kast opent? Als de bijen in een georganizeerde wijze in grote getale heen en terug vliegen naar de kasten, dan weet je dat er veel nectar binnenkomt.
Zie je, vooral in de namiddag, bijen in bogen vliegen met het gezicht naar de kasten, dan zijn ze bezig aan hun oriëntatievluchten. Tijdens de oriëntatievluchten zal je meestal ook bijen op de vliegplank zien met het achterlijf omhoog en met hun vleugeltjes wapperend om de afscheiding van de Nasonov-klieren te verspreiden in de lucht. Ze spelen de rol van bakens zodat de zich oriënterende bijen de juiste kast kunnen terugvinden.
Als je een kast opent, geef dan eens wat extra aandacht aan het gedrag van je bijen. Rustige, oudere bijen zullen rondstruien over de raten. Geagiteerde bijen zullen eerder sneller rondlopen, en zullen in een positie gaan staan waarbij het hoofd duidelijk omhoog wordt getild. Ook een naar boven gericht achterlijf met de ontblote angel geeft hetzelfde signaal : "let op, we zijn in defensieve modus".
Kijk dan eens hoe je eigen bewegingen de houding van de bijen doet veranderen.
Naast je ogen, kan je ook je oren de kost geven: Als je kolonie moergoed is, zal deze een zacht, aangenaam zoemgeluid produceren. Vergelijk dat geluid eens met de 'roep' van een hopeloos moerloze kolonie.
Luister ook eens naar de toonhoogte en de kracht van het geluid van je bijen en vergelijk dit geluid over je inspecties heen. Je kan er veel van leren.
Dr Tom Seeley beschreef het geluid dat de scoutbijen maken als ze aan de zwerm gaan melden dat ze een goede nestplaats kozen en dat het tijd is om erheen te vliegen. Laat ons hopen dat je dit 'getoet' nooit moet horen, want dan ben je net te laat om die zwerm te scheppen.
Als je rook gebruikt bij de inspectie van je volk, laat die dan rustig wegtrekken en ruik dan eens aan je volk.Je zou een aangename geur van was en honing moeten hebben. Ook de propolis kan je goed ruiken. Defensieve bijen en bijensteken ruiken lichtjes naar banaan. Merk de veranderende geuren op doorheen het jaar. Sommige nectars hebben een rare geur. Zo kan boekweit naar mout ruiken, en sommige nectars ruiken zelfs naar zweetsokken.
Ook je handen kunnen je veel informatie verschaffen, toch als je geen handschoenen draagt bij je controles. Zo zal je makkelijk de warmte van het broednest kunnen voelen. Merk je dat de warmte afneemt tijdens je controle, dan is het broednest aan het afkoelen en is het zaaks van door te werken en het volk zo snel mogelijk terug te sluiten.
Ook je smaak kan je iets zeggen over je kolonie. Zo kan je je vinger eens steken in de nectar die wordt aangebouwd tussen twee broedbakken. Je zal na een paar jaar kunnen proeven welke nectar rijkelijk is binnengestroomd. Ga natuurlijk niet proeven als je net een varroa-behandeling met een zuur uitvoerde. Erik Gooris leerde ons ook dat je eens een stokje kan steken in een celletje met stuifmeel. Proeft dit zeer neutraal en flauw, dan is het verse nectar. Krijg je een zure smaak, dan is het stuifmeel gefermenteerd en ben je bijenbrood aan het proeven.
De imker die na een paar seconden al kan weten dat alles goed gaat in zijn volk is er eentje die naast zijn ogen ook zijn oren, handen en zijn neus goed geoefend heeft.
Het proeven is natuurlijk al wat moeilijker als je maar een paar seconden de tijd hebt :).
bron : Minding your bees and cues, Sensible beekeeping, Becky Masterman, Bridget Mendel, Katie Lee & Brooke Nikkila, Bee Culture, juni 2024, pg 42 e.v.