Wanneer leggen werksters soms eitjes en wat kan je ertegen doen?
Als een volk zonder koningin komt te vallen, wordt vaak waargenomen dat na een paar weken één of meerdere werksters eitjes beginnen te leggen. Het is dus niet zo dat er dadelijk een werkster zichzelf promoveert tot eierlegsters op de dag dat de koningin verdwijnt. Er gaat wel degelijk een zekere periode, doorgaans twee tot drie weken, voorbij vooraleer dit fenomeen zich voordoet.
Als imker kan je snel herkennen dat een werkster aan de leg is. Zo is het achterlijf van een werkster korter dan dat van een koningin, waardoor ze niet tot aan de bodem van de cel raakt. De eitjes van werksters zullen dan ook vaak aan de kant van de cel kleven ipv op de bodem staan. De koningin zal haar eitjes ook meestal mooi in het midden van de cel deponeren. Als een werkster al tot aan de bodem van de cel zou geraakt zijn, zal het eitje zich doorgaans tegen een kant bevinden. Werksters kunnen blijkbaar ook niet zo goed onthouden welke cel ze al belegden en je zal dan ook meerdere cellen zien met meer dan één eitje erin. Nog een teken van eierleggende werksters is het feit dat de eitjes niet in een legpatroon zijn geplaatst. De koningin zal doorgaans naast elkaar gelegen cellen beleggen als ze dat kan. De werksters blijken eerder een ‘random’ knop te hebben waardoor je die eitjes zowat overal terugvindt.
Weet wel dat een koningin die nog maar pas aan de leg is ook een onregelmatig legpatroon vertoont. Probeer dus alle puzzelstukjes te zien vooraleer je concludeert dat er een werkster aan de leg is.
Als je een week wacht, zal je ook merken dat de eitjes van de werksters natuurlijk niet bevrucht zijn en dat alle broed dus darrenbroed zal worden.
Wat kan je nu doen tegen dit fenomeen?
Feit is dat als je niets doet, dat het volk dan kopje onder gaat. Er komen immers geen werksters bij, zodat het volk na een week of zes gereduceerd zal zijn tot een hoopje darren die zichzelf niet kunnen voeden. Actie is dus wel degelijk noodzakelijk.
Toch moet je even bij de les blijven. Als je enkel darrenbroed ziet in je volk, mag je immers niet zonder verpinken besluiten dat je met eierleggende werksters zit. Je kan ook te maken hebben met een darrenbroedige koningin. In het laatste geval zoek je de koningin op en vervang je deze door een nieuwe koningin (of je verwijdert de koningin en hangt een raam met open broed in het volk zodat ze een nieuwe koningin kunnen aanmaken). Als je effectief met een eierleggende werkster te maken hebt, liggen de kaarten anders op tafel. Je weet immers niet welke werkster de boosdoenster is. Toch zal je die werkster moeten verwijderen, want de rest van het volk gaat ervan uit dat er een koningin is (want er is broed en de eierleggende werksters geven ook feromonen af) en zullen een nieuwe ingevoerde koningin doden.
Eigenlijk zijn er drie methodes die aangeraden worden in een dergelijk geval : een eerste methode bestaat eruit de bijenkast leeg te schudden op een 100m van je stand. De eierleggende werksters zijn per definitie jonge bijen en die hebben zich nog niet ingevlogen, waardoor ze (meestal) de kast niet terugvinden. Als je de bijenkast terug op de originele plaats zet, zullen de haalbijen terugkomen en dan kan je de dag nadien zonder probleem een nieuwe koningin invoeren.
Deze methode paste ik in dit jaar in de praktijk toe. Ik schudde de bijen een 50m van de originele positie af (inderdaad, wat te kort, maar dit was de enige mogelijkheid doordat ik in dichtbevolkt gebied zat te werken). Toen ik met de lege kast terug aan de stand toekwam, zag de lucht al zwart van de bijen die terug de kast in wilden :). Na een week controleerde ik het volk en stelde ik vast dat er nog eitjes aanwezig waren, maar veel minder dan de week ervoor. We voerden dan een koningin in via een kooitje en lieten die vrij na 4 dagen. Nog een week later zagen we dat de koningin aanvaard was. Die liep rustig op de raten en er waren eitjes aanwezig in een mooi legpatroon. Dit werd bevestigd de week erop toen we vast mochten stellen dat het broed werksterbroed was.
Als je de luxe hebt van meerdere volken op je stand te hebben, kan je de ramen van het ‘slechte’ volk ook verdelen over de andere volken. Je verstevigt op die manier die volken en de bijen hebben nog een doel in hun leven (namelijk het zich inwerken in een nieuw volk). De eierleggende werkster zal snel doorhebben dat ze in een moergoed volk is terecht gekomen en stopt met leggen.
Een derde methode is het samenvoegen van het moerloze volk met een sterk moergoed volk (dmv de krantenmethode). Plaats hiervoor het moergoede volk onderaan, leg op de ramen van het bovenste hoogsel een paar krantenbladeren zodat de directe doorgang van dat hoogsel naar het hoogsel dat je erboven op plaats (met het moerloze volk) geblokkeerd is. De bijen zullen langzaamaan wennen aan elkaars geur en een opening in het krantenpapier knagen waardoor de volken zich als één geheel zullen gaan gedragen.