Vier termen die vaak in de mond genomen worden, maar er is er een verschil tussen deze vormen om een volk op te splitsen?
Op het ogenblik dat de natuur uit haar winterrust komt, beginnen onze bijenvolken ook aan hun nieuw jaar. De koningin begint volop eitjes te leggen en de werksters foerageren er vlot op los om de benodigde voorraden aan nectar, stuifmeel, water en propolis binnen te halen. Het volk groeit explosief tot een maximum dat we meestal bereikt zien rond de eerste zomermaanden.
Eens de bijen op hun top aankomen, is de periode van de natuurlijke opdeling van het volk aangebroken: de zwermperiode.
De meeste imkers in Vlaanderen vinden het zwermen een nogal storend fenomeen dat ze liever niet zien gebeuren.
Eén van de mogelijkheden die de imker ter beschikking heeft om het zwermen te voorkomen is het opsplitsen van een groot volk in twee of meer kleinere volken. De methode die hierbij wordt aangewend zal bepalen welke naam gegeven wordt aan deze opsplitsing.
We proberen steeds met een kleine principeschets aan te duiden waarover het gaat.
De veger of koninginnenaflegger
Dit zijn synoniemen die gebruikt worden voor eenzelfde manier van opsplitsen.
Werkwijze :
- Zet een nieuwe bijenkast klaar met gesloten vliegopening
- Zoek de koningin op in het moedervolk
- Neem het raam met de koningin en plaats dit in de nieuwe bijenkast
- Zoek een raam met uitlopend broed in het moedervolk
- Plaats dat raam naast het raam met de koningin in de nieuwe kast
- Zoek een raam met stuifmeel en nectar
- Plaats dat raam aan de andere kant van het raam met de koningin
- Neem twee ramen met kunstraat en plaats die links en rechts van de drie ramen in de nieuwe kast
- Vul de resterende plaats op met vulblokken
- Schud nu nog enkele ramen uit het productievolk af in de nieuwe kast
- In het moedervolk ga je de drie vrijgekomen plaatsen opvullen met kunstraat.
Zet deze veger op een plaats met halfschaduw en houdt de vliegopening één of twee dagen dicht. (als je de veger kan verhuizen naar een andere stand op minstens 3 km van het moedervolk, kan je de vliegopening dadelijk openen bij aankomst op die stand).
Wens je in het moedervolk een nieuwe koningin in te voeren, controleer dit volk dan op zwermcellen. Vind je die, breek ze dan weg. Het moedervolk gaat nu redcellen aanmaken. Op de 13de dag na het maken van de veger ga je die redcellen wegbreken. Het volk is dan reddeloos verloren en zal makkelijk een nieuw aangeboden koningin aanvaarden. Na drie weken controleer je of de nieuw ingebrachte koningin aan de leg is.
Wil je geen nieuwe koningin invoeren, dan moet je zelfs niet controleren op zwermcellen. Laat het moedervolk dan gewoon rustig doen. Als alles gaat volgens plan, zal je bij een eerste controle na 4 weken een leggende koningin zien.
Geef de veger wat suikerwater zodat de bijen geen energie moeten steken in het foerageren, maar zich volledig kunnen concentreren op het uitbouwen van het volk.
Schema veger
De broedaflegger
Werkwijze :
- Zet een nieuwe bijenkast klaar met gesloten vliegopening
- Voer je deze actie uit in mei, zoek dan twee of drie ramen in het moedervolk met zoveel mogelijk uitlopend en gesloten broed en bijen. Doe je deze actie in juni, neem dan eerder vier of vijf ramen met broed. Ben je al in juli aangekomen, kies dan eerder voor de verzamelbroedaflegger met minstens zes ramen broed. Wees er wel zeker van dat je op minstens één van deze ramen ook eitjes en larfjes hebt. Let erop dat je de koningin niet meeneemt
- Plaatst deze in de nieuwe kast
- Zoek twee ramen met stuifmeel en nectar in het moedervolk
- Plaats deze links en rechts van de ramen met het broed
- Schud eventueel nog wat extra bijen uit het moedervolk in de broedaflegger
- Gebruik geen kunstraat (zonder koningin gaan de bijen niet bouwen)
- Vul de resterende plaats op met vulblokken
- In het moedervolk ga je de vrijgekomen plaatsen opvullen met kunstraat.
Zet deze broedaflegger op zijn plaats op een plaats met halfschaduw. Zet ’s avonds de vliegopening open tot ongeveer 1 cm. Indien de broedaflegger op dezelfde stand wordt geplaatst, zullen er sowieso een aantal oudere werksters terugvliegen naar het moedervolk.
In de broedaflegger gaan de bijen nu redcellen trekken. Geef dit volk regelmatig wat deeg of wat suikerwater zodat de bijen al hun energie kunnen stoppen in hun nieuwe volk.
Na vier weken zal er nieuwe leggende koningin in het volk aanwezig zijn.
Schema broedaflegger
De verzamelbroedaflegger
Hierbij ga je een aflegger maken met ramen broed met opzittende bijen die uit meerdere volken komen. Op die manier ga je de moedervolken minder penaliseren en bijkomend kan je deze verzamelbroedaflegger een betere start geven door meerdere ramen erin te plaatsen. Dit soort aflegger geeft dan ook sneller een sterker volk.
Schema verzamelbroedaflegger
De vlieger
Bij de hierboven besproken methodes, blijven de moedervolken op hun plaats staan. Bij de vlieger is dat anders. Hier gaan we het moedervolk een paar meter (minstens 3 tot 4) verzetten en op een nieuwe bodem plaatsen. Op de oude bodem van het moedervolk plaatsen we een nieuw hoogsel met één raam met open broed, eitjes en wat nectar. De rest van het hoogsel wordt aangevuld met een aantal uitgebouwde ramen en kunstraat.
De vliegbijen van het moedervolk zullen na het foerageren terugkeren naar de oude locatie van het volk, waar nu de vlieger staat. Deze vlieger wordt dus snel versterkt door heel wat (oudere) vliegbijen. Er is bijkomend weinig broed aanwezig (slechts één raam) waardoor deze vlieger veel nectar zal binnenhalen en de bijen dan ook snel de kunstraat zullen uitbouwen om die nectar te stockeren.
Schema vlieger
De kunstzwerm
Als we een zwerm kunnen recupereren hebben, gaan we deze in een kast huisvesten met enkel kunstraat. Eventueel kan er een raam met broed ingehangen worden om te vermijden dat de zwerm terug vertrekt.
Bij de kunstzwerm gaan we een vergelijkbare actie uitvoeren.
We zetten een bak met één raam met eitjes klaar. De resterende plaatsen vullen we aan met kunstraat. We schudden vervolgens vanuit verschillende volkeren bijen af in deze kunstzwerm.
Het is geen goed idee om de bijen hier zelf een nieuwe koningin te laten aanmaken. In dit geval ga je ze voorzien van een nieuwe koningin.
De kunstzwerm wordt vervolgens verplaatst over minstens 3 km zodat er zo weinig mogelijk vliegbijen terugkeren naar hun moedervolk. Geef dit volk zeker genoeg suikersiroop als voer (in tegenstelling tot een echte zwerm hebben ze immers geen nectar mee en die hebben ze nodig om de kunstraat uit te kunne bouwen).
Schema kunstzwerm